Dławica piersiowa. Nadciśnienie tętnicze. Czynnościowe zaburzenia krążenia o typie krążenia hiperkinetycznego. Tachyarytmie.

Dawkowanie ustala się indywidualnie dla danego pacjenta. Preparat należy przyjmować regularnie, w czasie lub bezpośrednio po posiłku. Dławica piersiowa: przeciętnie 50 mg 2-3x/dobę. W razie potrzeby dawkę należy zwiększyć. Nadciśnienie tętnicze: zwykle 100-150 mg/dobę. Dawkę dobową można stosować jednorazowo (rano). Niekiedy wystarczająca jest dawka 50-100 mg/dobę. Objawy krążenia hiperkinetycznego: zwykle 50 mg 1-2x/dobę. Tachyarytmia: 50 mg 2-3x/dobę. W razie potrzeby dawkę można zwiększyć do 200-300 mg/dobę.

Nadwrażliwość na winian metoprololu, inne leki β-adrenolityczne o podobnej budowie lub na którąkolwiek substancję pomocniczą. Ciężka astma lub ciężkie stany bronchospastyczne w wywiadzie. Blok przedsionkowo-komorowy II i III stopnia. Wstrząs kardiogenny. Klinicznie istotna bradykardia zatokowa. Niewyrównana niewydolność mięśnia sercowego. Ciężka miażdżyca tętnic obwodowych. Niedociśnienie. Kwasica metaboliczna. Nieleczony guz chromochłonny nadnerczy. Zespół chorego węzła zatokowego. Zawał mięśnia sercowego przebiegający ze znaczną bradykardią, blokiem przedsionkowo-komorowym I stopnia, niedociśnieniem skurczowym (<100 mmHg) i/lub ciężką niewydolnością mięśnia sercowego.

Metoprolol, jako kardioselektywny lek β-adrenolityczny, w mniejszym stopniu wpływa na czynność płuc, niż leki nieselektywnie blokujące receptory β-adrenergiczne. Jednak podobnie jak w przypadku pozostałych leków β-adrenolitycznych, stosowanie go w chorobie obturacyjnej płuc należy ograniczyć do przypadków, gdy jest to niezbędnie konieczne i w razie potrzeby rozpocząć dodatkowo podawanie leku β₂-mimetycznego lub dostosować dawki leków używanych w leczeniu choroby obturacyjnej płuc. U pacjentów przyjmujących leki β-adrenolityczne reakcje anafilaktyczne wywołane przez inne leki mogą mieć szczególnie duże nasilenie oraz mogą być oporne na leczenie adrenaliną. Z tego powodu należy unikać stosowania produktu leczniczego u pacjentów ze zwiększonym ryzykiem anafilaksji. Preparat może nasilać bradykardię oraz objawy zaburzeń krążenia obwodowego. Jeśli u pacjenta wystąpi nasilona bradykardia (częstość akcji serca <50 do 55 uderzeń na minutę), należy zmniejszyć dawki, albo stopniowo odstawić produkt leczniczy. Należy unikać nagłego odstawiania metoprololu, szczególnie u pacjentów z chorobą niedokrwienną serca. Gdy tylko to możliwe, odstawianie powinno być stopniowe i trwać około 10 dni. W ciągu ostatnich 6 dni należy stosować dawkę 25 mg. Podczas odstawiania należy szczególnie uważnie obserwować pacjenta, a w razie konieczności rozpocząć podawanie innego leku zastępującego metoprolol. Przed podaniem metoprololu należy wyrównać niewydolność serca. U pacjentów z ograniczoną rezerwą sercową i/lub niewydolnością serca w wywiadzie należy rozważyć konieczność wprowadzenia dodatkowego leczenia, np. lekami moczopędnymi i/lub glikozydami nasercowymi. U pacjentów z blokiem przedsionkowo-komorowym I stopnia metoprolol należy stosować z ostrożnością, ponieważ hamuje przewodzenie przedsionkowo-komorowe. Należy zachować ostrożność stosując metoprolol u pacjentów z cukrzycą, szczególnie przyjmujących insulinę lub doustne leki przeciwcukrzycowe. W przypadku cukrzycy chwiejnej i zależnej od insuliny konieczne może być dostosowanie dawek leków przeciwcukrzycowych. Pacjentów z cukrzycą należy poinformować, że metoprolol może maskować niektóre objawy hipoglikemii (np. hamować tachykardię). Metoprolol może również maskować niektóre objawy tyreotoksykozy, dlatego stosując go u pacjentów z nadczynnością tarczycy (lub podejrzeniem tego stanu) należy zachować ostrożność i uważnie monitorować czynność serca i gruczołu tarczowego. U pacjentów z leczonym guzem chromochłonnym, jednocześnie z metoprololem należy podawać lek blokujący receptory α -adrenergiczne. U pacjentów przyjmujących leki blokujące receptory β -adrenergiczne podanie adrenaliny może spowodować zwiększenie ciśnienia tętniczego oraz bradykardię (w przypadku leków selektywnie blokujących receptory β₁ ryzyko to jest mniejsze, niż w przypadku nieselektywnych leków β -adrenolitycznych). Przed zabiegiem operacyjnym należy poinformować anestezjologa o tym, że pacjent zażywa metoprolol. Decyzję o kontynuacji leczenia lub odstawieniu leku należy podjąć indywidualnie u każdego pacjenta. Kontynuacja leczenia zmniejsza ryzyko wystąpienia arytmii w trakcie indukcji do znieczulenia oraz intubacji, jednak może zwiększać ryzyko niedociśnienia. Powoduje również konieczność zachowania ostrożności w trakcie stosowania niektórych leków znieczulających. U pacjentów przyjmujących leki β -adrenolityczne należy stosować takie leki znieczulające, które wywierają możliwie niewielki efekt inotropowo-ujemny (halotan/podtlenek azotu). Aby zabezpieczyć pacjenta przed skutkami pobudzenia nerwu błędnego, można podać dożylnie atropinę. Decydując o odstawieniu metoprololu, leczenie należy przerwać co najmniej 24 h przed znieczuleniem. U pacjentów z dławicą Prinzmetala leki β -adrenolityczne mogą zwiększać liczbę oraz wydłużać czas trwania bólów dusznicowych. Leki selektywnie blokujące receptory β₁-adrenergiczne (takie jak metoprolol) mogą być stosowane u takich pacjentów, jednak z zachowaniem maks. ostrożności. U pacjentów z łuszczycą w wywiadzie produkt metoprolol można stosować wyłącznie po uważnym rozważeniu korzyści i ryzyka związanego z leczeniem. U pacjentów przyjmujących praktolol obserwowano zespół oczno-śluzówkowo-skórny. U pacjentów zażywających metoprolol nie obserwowano objawów pełnego zespołu oczno-śluzówkowo-skórnego, ale niektóre z nich jak suchość oczu, w pojedynczych wypadkach z wysypką skórną (zwykle objawy ustępowały po odstawieniu metoprololu). Z tego powodu pacjentów przyjmujących produkt leczniczy należy uważnie obserwować poszukując objawów niepożądanego działania na oczy, a jeśli wystąpią, należy rozważyć odstawienie produktu. U pacjentów ze znacznym zaburzeniem czynności wątroby konieczne może być zastosowanie mniejszych dawek, ponieważ metoprolol metabolizowany jest w wątrobie. Z powodu możliwości wystąpienia bradykardii i hipotonii u noworodka, u kobiet w ciąży metoprolol należy odstawić co najmniej 48 h przed porodem. Metoprolol wywiera znaczny wpływ na zdolność prowadzenia pojazdów i obsługiwania maszyn.

Działanie metoprololu i innych leków przeciwnadciśnieniowych na ciśnienie tętnicze ma zwykle charakter addycyjny. Tego typu skojarzenia są często stosowane w celu uzyskania odpowiedniej kontroli ciśnienia tętniczego krwi. Należy jednak zachować ostrożność ze względu na możliwość wystąpienia niedociśnienia. Należy również zachować ostrożność przyjmując metoprolol jednocześnie z lekami blokującymi zwoje współczulne, innymi lekami β-adrenolitycznymi (w tym również w postaci kropli do oczu) oraz inhibitorami MAO. Klonidyna: w przypadku przerywania leczenia skojarzonego metoprololem i klonidyną, metoprolol należy odstawić kilka dni przed klonidyną, ponieważ u pacjentów leczonych lekami β-adrenolitycznymi odstawienie klonidyny może spowodować znaczne nasilenie nadciśnienia. Prazosyna: u pacjentów przyjmujących leki β-adrenolityczne może dojść do nasilenia ostrego niedociśnienia ortostatycznego występującego niekiedy po podaniu pierwszej dawki prazosyny. Antagoniści wapnia: leki blokujące kanał wapniowy, takie jak werapamil czy diltiazem, mogą nasilać działanie metoprololu na ciśnienie tętnicze, częstość akcji serca, kurczliwość serca oraz przewodzenie przedsionkowo-komorowe. Z powodu ryzyka zatrzymania krążenia, pacjentom przyjmującym metoprolol nie należy podawać dożylnie antagonistów wapnia z grupy pochodnych fenyloalkiloaminy, a w przypadku podawania doustnego, pacjentów należy uważnie monitorować. Inhibitory izoenzymu CYP2D6: należy zachować ostrożność stosując jednocześnie z metoprololem leki będące silnymi inhibitorami izoenzymu CYP2D6 (leki przeciwdepresyjne jak fluoksetyna, paroksetyna czy bupropion, leki przeciwpsychotyczne jak tioridazyna, leki przeciwarytmiczne jak propafenon, leki przeciwwirusowe jak rytonawir, leki przeciwhistaminowe jak difenhydramina, leki przeciwmalaryczne jak hydroksychlorochina czy chinidyna, leki przeciwgrzybicze jak terbinafina czy leki przeciwwrzodowe jak cymetydyna), ponieważ mogą one zwiększać stężenie metoprololu w surowicy. Leki przeciwarytmiczne klasy I i amiodaron: amiodaron, propafenon oraz inne leki przeciwarytmiczne należące do I klasy, takie jak chinidyna i dyzopyramid, mogą nasilać działanie metoprololu na przewodzenie przedsionkowo-komorowe oraz częstość akcji serca. Nitrogliceryna: może nasilać działanie hipotensyjne metoprololu. Glikozydy naparstnicy: mogą nasilać działanie metoprololu na częstość akcji serca oraz czas przewodzenia przedsionkowo-komorowego. Leki sympatykomimetyczne: metoprolol osłabia działanie sympatykomimetyków na receptory β₁-adrenergiczne, jednak w dawkach terapeutycznych tylko w niewielkim stopniu wpływa na ich działanie na receptory β₂-adrenergiczne, odpowiedzialne za rozszerzanie oskrzeli. Insulina i doustne leki przeciwcukrzycowe: metoprolol może nasilać lub wydłużać hipoglikemię u pacjentów z cukrzycą przyjmujących insulinę, oraz osłabiać działanie hipoglikemizujące leków przeciwcukrzycowych z grupy pochodnych sulfonylomocznika. Mimo, że w przypadku metoprololu, który wybiórczo działa na receptory β₄₉-adrenergiczne, ryzyko to jest mniejsze niż w przypadku nieselektywnych β-adrenolityków, jednak pacjentów z cukrzycą przyjmujących metoprolol należy monitorować w celu zachowania prawidłowej kontroli glikemii. NLPZ: jednoczesne stosowanie NLPZ, takich jak indometacyna, może osłabiać działanie przeciwnadciśnieniowe metoprololu. Lidokaina: metoprolol może zaburzać wydalanie lidokainy. Leki stosowane do znieczulenia ogólnego: niektóre wziewne leki służące do znieczulenia ogólnego mogą nasilać działanie kardiodepresyjne metoprololu. Leki indukujące i hamujące enzymy wątrobowe: leki indukujące enzymy wątrobowe (np. ryfampicyna) mogą zmniejszać, a leki hamujące enzymy wątrobowe (np. cymetydyna) zwiększać stężenie metoprololu w surowicy. Alkohol: metoprolol może zwiększać stężenie alkoholu w surowicy oraz spowalniać jego eliminację.

Metoprolol wywiera szkodliwe działanie farmakologiczne na przebieg ciąży lub rozwój płodu/noworodka. Produktu nie wolno stosować w okresie ciąży i karmienia piersią, jeśli nie jest to bezwzględnie konieczne. Ilość metoprololu, jaką dziecko przyjmuje razem z mlekiem matki zażywającej metoprolol w dawkach terapeutycznych jest bardzo mała. β-adrenolityki mogą powodować bradykardię u płodu i noworodka. Należy o tym pamiętać jeśli leki te stosowane są w ostatnim trymestrze ciąży i w okresie okołoporodowym. Jeśli metoprolol stosowany jest u kobiety w ciąży lub kobiety karmiącej piersią, należy zwrócić szczególną uwagę na objawy spowodowane blokadą receptorów β-adrenergicznych (bradykardia, hipoglikemia) u płodu, noworodka lub dziecka karmionego piersią. Należy stosować możliwie najmniejsze dawki, a co najmniej 2-3 dni przed porodem odstawić metoprolol, aby uniknąć nadmiernej kurczliwości macicy oraz wystąpienia działań niepożądanych u noworodka.

Zaburzenia krwi i układu chłonnego: (bardzo rzadko) małopłytkowość. Zaburzenia metabolizmu i odżywiania: (bardzo rzadko) zwiększenie mc. Zaburzenia psychiczne: (rzadko) depresja, zmniejszenie przytomności umysłu, senność lub bezsenność, koszmary nocne; (bardzo rzadko) zaburzenia osobowości, omamy. Zaburzenia układu nerwowego: (często) zawroty lub bóle głowy; (rzadko) parestezje, kurcze mięśni. Zaburzenia oka: (bardzo rzadko) zaburzenia widzenia, suchość i/lub podrażnienie oczu. Zaburzenia ucha i błędnika: (bardzo rzadko) dzwonienie w uszach, utrata słuchu (po zastosowaniu dawek większych niż zalecane). Zaburzenia serca: (często) bradykardia; (rzadko) niewydolność serca, zaburzenia rytmu serca, kołatanie serca; (bardzo rzadko) zaburzenia przewodzenia w obrębie serca. Zaburzenia naczyniowe: (często) niedociśnienie ortostatyczne (niekiedy z omdleniami); (rzadko) obrzęki, objaw Raynauda; (bardzo rzadko) zgorzel u pacjentów, u których już wcześniej występowały poważne nieprawidłowości krążenia obwodowego. Zaburzenia układu oddechowego, klatki piersiowej i śródpiersia: (często) duszność wysiłkowa; (rzadko) skurcz oskrzeli (może wystąpić u pacjentów bez obturacyjnej choroby płuc w wywiadzie); (bardzo rzadko) nieżyt nosa. Zaburzenia żołądka i jelit: (często) nudności i wymioty, ból brzucha; (rzadko) biegunka lub zaparcie; (bardzo rzadko) uczucie suchości w jamie ustnej. Zaburzenia wątroby i dróg żółciowych: (nieznana) zapalenie wątroby. Zaburzenia skóry i tkanki podskórnej: (rzadko) wysypka skórna (w formie pokrzywki, łuszczycowatych i dystroficznych zmian skórnych); (bardzo rzadko) nadwrażliwość na światło, wypadanie włosów, nasilenie łuszczycy. Zaburzenia mięśniowo-szkieletowe i tkanki łącznej: (bardzo rzadko) zapalenie stawów; (nieznana) zwłóknienie pozaotrzewnowe. Zaburzenia układu rozrodczego i piersi: (bardzo rzadko) zaburzenia libido i potencji; (nieznana) choroba Peyroniego. Zaburzenia ogólne i stany w miejscu podania: (często) zmęczenie; (bardzo rzadko) ból w okolicy przedsercowej, nadmierne pocenie się. Badania diagnostyczne: (bardzo rzadko) nieprawidłowe wyniki badania aktywności enzymów wątrobowych. Działania niepożądane nasilają się pod wpływem alkoholu.

W razie przedawkowania metoprololu może wystąpić ciężkie niedociśnienie, bradykardia zatokowa, blok przedsionkowo-komorowy, niewydolność serca, wstrząs kardiogenny, zatrzymanie akcji serca, zaburzenia oddechowe, skurcz oskrzeli, zaburzenia przytomności, śpiączka, splątanie, drgawki, nudności, wymioty, sinica, hipoglikemia i niekiedy hiperkaliemia. Pierwsze objawy przedawkowania pojawiają się od 20 minut do 2 h od przyjęcia zbyt dużej dawki leku i w przypadku znacznego przedawkowania mogą utrzymywać się przez kilka dni, mimo zmniejszającego się stężenia metoprololu we krwi. Przedawkowanie należy leczyć w warunkach szpitalnych - najczęściej konieczne jest leczenie w warunkach oddziału intensywnej opieki medycznej, ze stałym monitorowaniem czynności serca, parametrów biochemicznych krwi oraz prężności gazów we krwi, a w razie konieczności, z zastosowaniem sztucznej wentylacji i elektrostymulacji serca. Nawet w przypadku niewielkiego przedawkowania przez okres około 4 h należy obserwować, czy u pacjenta nie wystąpią objawy przedawkowania. Jeśli pacjent przyjął doustnie metoprolol w ilości mogącej potencjalnie zagrażać życiu, należy sprowokować wymioty, przeprowadzić płukanie żołądka (jeśli od przedawkowania upłynęło nie więcej, niż 4 h) i/lub podać węgiel aktywny w celu usunięcia metoprololu z przewodu pokarmowego. W farmakoterapii objawów przedawkowania stosuje się, jeśli to konieczne: atropinę (dożylnie) w przypadku znacznej bradykardii; leki β-adrenomimetyczne, jak prenalterol czy izoprenalina (dożylnie) w przypadku bradykardii czy niedociśnienia (do przezwyciężenia blokady receptorów β konieczne może być zastosowanie dużych dawek tych leków); dopaminę, dobutaminę lub noradrenalinę w celu utrzymania ciśnienia tętniczego krwi; glukagon w zwalczaniu niedociśnienia opornego na leczenie oraz niewydolności serca; diazepam w zwalczaniu drgawek; leki z grupy agonistów receptora β₂-adrenergicznego lub aminofilinę w przypadku skurczu oskrzeli (podczas oraz po podaniu leku rozszerzającego oskrzela należy obserwować pacjenta, ponieważ mogą u niego wystąpić zaburzenia rytmu serca). Metoprolol nie może być usunięty z organizmu w wyniku hemodializy.

Produkt jest lekiem β-adrenolitycznym, którego powinowactwo do receptorów β₁ (tj. receptorów biorących udział w przewodzeniu bodźców odpowiedzialnych za zwiększanie kurczliwości i częstości akcji serca, oraz uwalnianie wolnych kwasów tłuszczowych z tkanki tłuszczowej) jest większe, niż do receptorów β₂ (biorących udział głównie w skurczu oskrzeli i naczyń). Pozbawiony jest działania stabilizującego błonę komórkową i wewnętrznej aktywności sympatykomimetycznej.

1 tabl. zawiera 50 mg metoprololu winianu.