Nadczynność tarczycy, w tym choroba Gravesa-Basedowa oraz autonomiczny toksyczny gruczolak gruczołu tarczowego. Przygotowanie do wycięcia gruczołu tarczowego lub leczenia jodem radioaktywnym (¹³¹I) w przypadku nadczynności tarczycy. Przełom tarczycowy.

Dorośli. Dawka początkowa, zwykle stosowana u dorosłych pacjentów z nadczynnością tarczycy, wynosi 300 mg/dobę w 3 dawkach podzielonych (100 mg co 8 h). U pacjentów z ciężką nadczynnością tarczycy i/lub znacznym przerostem gruczołu tarczowego dawka ta wynosi 400 mg/dobę w dawkach podzielonych. Po uzyskaniu eutyreozy (zazwyczaj po 6-8 tyg. leczenia) dawkę należy zmniejszać o 1/3 lub 1/2 w odstępach tygodniowych do dawki podtrzymującej wynoszącej od 100-150 mg/dobę. Leczenie kontynuuje się zazwyczaj przez okres 1-2 lat, choć u części pacjentów zdecydowana normalizacja czynności tarczycy występuje już po 3 m-cach. Dzieci i młodzież. U dzieci od 6-10 lat dawka początkowa wynosi 5-7 mg/kg mc. (50 mg/dobę do 150 mg/dobę) i jest podawana w 3 dawkach podzielonych co 8 h. U dzieci powyżej 10 lat dawka początkowa wynosi także 5-7 mg/kg mc. (150 mg/dobę do 300 mg/dobę) i jest podawana w 3 dawkach podzielonych co 8 h. Dawki podtrzymujące stosowane u dzieci wynoszą 1/3 do 2/3 dawki początkowej i są podawane w jednej (50 mg) lub dwóch (2 x po 50 mg) dawkach/dobę. Nie określono bezpieczeństwa stosowania ani skuteczności produktu leczniczego u dzieci w wieku poniżej 6 lat. Pacjenci z zaburzeniami czynności nerek. U pacjentów z łagodnym zaburzeniem czynności nerek (współczynnik przesączania kłębuszkowego, ang. GFR powyżej 50 ml/min.) nie zachodzi konieczność modyfikacji dawkowania. Przy umiarkowanej niewydolności (GFR pomiędzy 10 a 50 ml/min.) dawkę należy zmniejszyć o 1, a w ciężkiej niewydolności (GFR poniżej 10 ml/min.) - zmniejszyć do połowy. W czasie hemodializy usunięta zostaje tylko niewielka część leku (około 5%). Przy stałym dawkowaniu (np. 200 mg/dobę) stężenia w surowicy krwi utrzymują się u osób poddawanych dializie w zakresie stężeń leczniczych, choć można oczekiwać nieznacznego ich zmniejszenia w dniach wykonywania dializy. Przełom tarczycowy. W przełomie tarczycowym propylotiouracyl podaje się u dorosłych w dawkach 200-300 mg co 6 h do czasu opanowania stanu ostrego (zazwyczaj sześć dawek). U niektórych pacjentów, wskutek niemożności doustnego przyjęcia leku, musi być on podawany zgłębnikiem donosowym lub we wlewkach doodbytniczych. Ze względu na brak postaci leku nadających się do tego celu, roztwory olejowe lub roztwory wodne z dodatkiem fosforanu sodu są sporządzane doraźnie z rozkruszonych tabl.

Produkt leczniczy powinien być podawany w czasie posiłków w celu zmniejszenia działań niepożądanych ze strony przewodu pokarmowego.

Nadwrażliwość na substancję czynną, pochodne tiouracylu lub na którąkolwiek substancję pomocniczą. Nadczynność z wolem zamostkowym, zwłaszcza przy współistnieniu ucisku na tarczycę. Niewydolność wątroby. Zaburzenia hematologiczne (agranulocytoza, leukopenia, niedokrwistość).

W trakcie leczenia należy regularnie dokonywać badań obrazu krwi ze zwróceniem szczególnej uwagi na wzór białokrwinkowy. Pacjent powinien zostać pouczony, by w każdym przypadku złego samopoczucia, bólów gardła czy gorączki niezwłocznie zwrócił się do lekarza prowadzącego leczenie. W każdym takim przypadku należy wykonać badanie krwi. Pacjent musi zostać również pouczony o konieczności ścisłego przestrzegania zaleceń lekarskich, w szczególności nieprzekraczania przepisanych dawek leku i czasu leczenia, sumiennego zgłaszania się na okresowe badania i nieprzyjmowania żadnych dodatkowych leków bez porozumienia z lekarzem prowadzącym. Szczególną ostrożność należy zachować w przypadku tych osób uprzednio leczonych którymkolwiek z tioamidów, u których stwierdzono w przeszłości działania niepożądane. Krzyżowa nadwrażliwość występuje rzadko, niemniej opisywano nawroty granulocytopenii lub agranulocytozy przy stosowaniu innego tioamidu niż lek, który pierwotnie wywołał takie zjawiska. Należy zachować ostrożność w przypadku podawania propylotiouracylu pacjentom przygotowywanym do operacji. W przypadku leczenia za pomocą ¹³¹I, propylotiouracyl jest stosowany przed podaniem jodu (należy go odstawić przed podaniem radioaktywnego jodu) oraz po jego podaniu, aby zapobiec możliwemu przejściowemu nasileniu tyreotoksykozy oraz w celu przyspieszenia uzyskania eutyreozy. Konieczne jest zachowywanie ostrożności przy podawaniu propylotiouracylu pacjentom otrzymującym leki przeciwzakrzepowe z grupy pochodnych kumaryny, ponieważ propylotiouracyl może zaburzać ich działanie antykoagulacyjne. Szczególną ostrożność należy zachować przy stosowaniu produktu u kobiet w ciąży oraz u matek karmiących. W przypadku istniejącej niewydolności nerek dawkowanie powinno być odpowiednio dostosowane. Propylotiouracyl powinien być też ostrożnie stosowany u osób z zaburzeniami czynności wątroby. Wśród osób przyjmujących propylotiouracyl, zarówno dorosłych jak i dzieci, odnotowano przypadki ciężkich uszkodzeń wątroby, w tym wymagające przeszczepienia wątroby oraz prowadzące do zgonu pacjenta. Czas, po którym dochodziło do uszkodzenia wątroby, był różny, jednak w większości przypadków uszkodzenie wątroby pojawiało się w ciągu pierwszych 6 m-cy przyjmowania leku. Jeżeli w trakcie leczenia propylotiouracylem dojdzie do zaburzeń enzymów wątrobowych, należy natychmiast przerwać stosowanie produktu. Produkt leczniczy nie ma wpływu lub wywiera nieistotny wpływ na zdolność prowadzenia pojazdów i obsługiwania maszyn.

Propylotiouracyl może zaburzać przeciwzakrzepowe działanie pochodnych kumaryny. Podłoże tej interakcji nie jest do końca wyjaśnione (sam propylotiouracyl może w rzadkich przypadkach wywoływać hipoprotrombinemie poddające się leczeniu wit. K). Przyjmuje się, że hamowanie działania pochodnych kumaryny jest następstwem zmniejszenia metabolizmu czynników krzepnięcia (w hipertyreozie metabolizm tych czynników jest zwiększony, stąd działanie pochodnych kumaryny jest silniejsze). U pacjentów leczonych środkami przeciwzakrzepowymi wdrożenie propylotiouracylu powinno skłaniać do okresowej kontroli INR (znormalizowany współczynnik międzynarodowy zwany także standaryzowanym współczynnikiem międzynarodowym, unowocześniony odpowiednik APTT) i ewentualnie odpowiedniego dostosowania dawkowania doustnego leku przeciwzakrzepowego. Jednoczesne podawanie tyroksyny zmniejsza wychwytywanie leku przez tarczycę, osłabiając jego działanie. Przeciwtarczycowe działanie produktu może być osłabione w wyniku jednoczesnego podawania jodu lub uprzedniego skażenia organizmu lekami zawierającymi jod lub produktami kontrastowymi do rentgenodiagnostyki. Może to opóźniać normalizację czynności tarczycy. Jednocześnie stosowane leki działające depresyjnie na szpik kostny, leki o działaniu toksycznym na wątrobę czy zawierające lit mogą potęgować działania niepożądane propylotiouracylu. Leki o działaniu tyreostatycznym, w tym propylotiouracyl, mogą zaburzać metabolizm teofiliny (nasilać w nadczynności tarczycy, osłabiać w jej niedoczynności) i dlatego konieczna może być modyfikacja dawki teofiliny. Pokarm może zarówno przyspieszać oraz zwiększać, jak i hamować wchłanianie propylotiouracylu, interakcja ta nie ma większego znaczenia klinicznego. Jednoczesne stosowanie propylotiouracylu może wpływać na stężenie leków hamujących receptory β-adrenergiczne (propranolol). Konieczne może być dostosowanie dawki.

Propylotiouracyl jest produktem z wyboru u pacjentek w ciąży z nadczynnością tarczycy, u których stosowanie radioaktywnego jodu jest jednoznacznie przeciwwskazane, a stosowanie tiamazolu – w związku z jego znacznie większym przenikaniem przez łożysko – względnie przeciwwskazane, oraz u których nie można (np. wskutek braku zgody) dokonać subtotalnego usunięcia tarczycy. Propylotiouracyl przechodzi przez łożysko, w mniejszym jednak stopniu niż tiamazol. Stężenia propylotiouracylu w krążeniu płodowym są bardzo niewielkie w porównaniu ze stężeniami we krwi matki. U ciężarnych należy stosować najmniejsze skuteczne dawki propylotiouracylu, w oparciu o wskaźnik wolnej tyroksyny w surowicy krwi, który powinien znajdować się w górnej połowie normy, zapewniające eutyreozę lub nawet dopuszczające nieznaczną (łagodną) nadczynność. Noworodki powinny być starannie badane w kierunku zaburzeń czynności tarczycy (niedoczynność, rzadziej nadczynność). U noworodków urodzonych przez matki leczone propylotiouracylem może występować hipotyroksynemia (zmniejszone stężenia wolnej frakcji T4 w osoczu) oraz zwiększone stężenia TSH we krwi; parametry te ulegają szybkiej normalizacji w czasie karmienia piersią. Propylotiouracyl jest produktem z wyboru w tyreotoksykozie kobiet karmiących piersią. Lek w niewielkim stopniu przenika do mleka ludzkiego. Niemniej jednak należy uważnie monitorować rozwój noworodka i czynność jego tarczycy, ze względu na możliwość wystąpienia niedoczynności tarczycy. Należy stosować najmniejsze skuteczne dawki propylotiouracylu.

Zaburzenia krwi i układu chłonnego: (niezbyt często) agranulocytoza, leukopenia, trombocytopenia, niedokrwistość hemolityczna, niedokrwistość aplastyczna. Zaburzenia endokrynologiczne: (niezbyt często) zaburzenia wydzielania podwzgórzowo-przysadkowo-tarczycowego (m.in. zwiększenie wydzielania TSH). Bardzo rzadko: przedwczesne dojrzewanie płciowe. Zaburzenia układu nerwowego: (niezbyt często): bóle głowy, zawroty głowy, uszkodzenia nerwów obwodowych (parestezje). Zaburzenia oka: (rzadko) zaburzenia widzenia (nawet z oczopląsem). Zaburzenia ucha i błędnika: (rzadko) zaburzenia słuchu (nawet z przejściową głuchotą). Zaburzenia żołądka i jelit: (niezbyt często) nudności, wymioty, brak łaknienia, biegunka Zaburzenia wątroby i dróg żółciowych: (rzadko) uszkodzenie wątroby, żółtaczka; (nieznana) zapalenie wątroby, niewydolność wątroby. Zaburzenia skóry i tkanki podskórnej: (niezbyt często) wysypka, świąd, pokrzywka, zapalenie skóry; (bardzo rzadko) wypadanie włosów. Zaburzenia mięśniowo-szkieletowe i tkanki łącznej: (bardzo rzadko) zespół tocznia rumieniowatego, bóle stawów, zapalenie stawów. Zaburzenia ogólne i stany w miejscu podania: (niezbyt często) gorączka, ból gardła. Badania diagnostyczne: (rzadko) zwiększenie aktywności enzymów wątrobowych oraz zwiększenie stężenia bilirubiny w surowicy. Najpoważniejszym działaniem niepożądanym dla produktów stosowanych w nadczynności tarczycy (tiamazol, propylotiouracyl) jest agranulocytoza. Agranulocytoza występuje zazwyczaj w początkowym okresie leczenia (1–3 m-ce), może jednak wystąpić również w okresie późniejszym. Opisano także przypadki wystąpienia agranulocytozy u pacjentów powtórnie leczonych propylotiouracylem, u których przy leczeniu po raz pierwszy objaw ten nie wystąpił. Z doniesień tych wynika, że agranulocytoza może wystąpić nagle, bez objawów zwiastunowych. Okresowe badania obrazu białokrwinkowego są niezbędne, jednak nie zawsze pozwalają one zapobiec agranulocytozie. Osoby leczone trzeba szczególnie uczulić na konieczność niezwłocznego zgłaszania wszelkich nieprawidłowych objawów, a zwłaszcza bólów gardła lub gorączki będących typowymi objawami zwiastunowymi, choć nie zawsze występującymi. Agranulocytoza spowodowana przez propylotiouracyl ustępuje po odstawieniu leku, a stosowanie filgrastimu (G-CSF) przyspiesza normalizację obrazu białokrwinkowego. Odnotowano także zgłoszenia zapalenia naczyń związanego z obecnością przeciwciał przeciwko cytoplazmie neutrofili (ang. anti-neutrophilic cytoplasmic antibodies – ANCA). Zapalenie naczyń związane z obecnością ANCA może objawiać się gwałtownie postępującym kłębuszkowym zapaleniem nerek, niekiedy prowadzącym do ostrej niewydolności nerek, naciekami w obrębie płuc lub krwotokami pęcherzykowymi, owrzodzeniami skóry i leukocytoklastycznym zapaleniem naczyń.

Dotychczas nie opisano objawów ostrego zatrucia wskutek przedawkowania propylotiouracylu. Objawem przedawkowania może być wystąpienie nudności, wymiotów, zaburzeń żołądkowych, bólu głowy, gorączki, bólu stawów, świądu, obrzęków. Mogą również wystąpić objawy hipotyreozy (osłabienie, złe samopoczucie, senność).

Propylotiouracyl jest lekiem przeciwtarczycowym. Podobnie do innych pochodnych tiouracylu hamuje syntezę hormonów tarczycy – trijodotyroniny (T3) i tyroksyny (T4), głównie przez hamowanie wbudowywania jodu w reszty tyrozolowe tyreoglobuliny, jak też przez zapobieganie łączeniu się (kondensacji) jodowanych pochodnych tyrozyny (monojodotyrozyny = MIT i dijodotyrozyny = DIT) w jodotyroniny (T3 i T4). Za oba te działania odpowiedzialne jest zahamowanie aktywności peroksydazy, enzymu zawierającego hem, niezbędnego do utlenienia wolnego anionu jodkowego (I^—) zarówno do kationu jodowego, jak i do anionu podjodynowego (OI^—). Anion ten, zawierający atom jodu w stopniu utlenienia +1, występuje w tarczycy w postaci kwasu podjodawego (HOI) lub też wiąże się z enzymem (umownie jest oznaczony jako E-OI) i jest – w postaci obu tych związków – czynnikiem jodującym reszty tyrozynowe tyreoglobuliny. Bez utlenienia anionu jodkowego (stopień utlenienia jodu: -1) do jednego z wymienionych dwóch związków zawierających atom jodu w stopniu utlenienia +1 niemożliwe jest jodowanie reszt tyrozyny do MIT i DIT.

1 tabl. zawiera 50 mg propyltiouracylu.