Bezpłatne leki - najczęściej zadawane pytania

1. Kto może otrzymać leki bezpłatnie?

Aby otrzymać lek, środek spożywczy specjalnego przeznaczenia żywieniowego lub wyrób medyczny bezpłatnie należy spełnić następujące warunki:

• pacjent nie ukończył 18 lat lub ukończył 65 lat – warunek ten musi spełnić zarówno w dniu wystawienia recepty, jak i jej realizacji (nie jest możliwa bezpłatna realizacja recepty z datą „realizacji od dnia” po ukończeniu 18 lat);
• lek znajduje się w wykazie leków refundowanych w załączniku D1 (w przypadku pacjentów poniżej 18 roku życia) lub D2 (w przypadku pacjentów powyżej 65 roku życia);
• lekarz zdiagnozował u pacjenta schorzenie, które zawiera się w zakresie wskazań objętych refundacją dla danego leku (załącznik A1, A2 lub A3 do obwieszczenia);
• na recepcie w rubryce „kod uprawnień” lekarz wpisze „DZ” – w przypadku pacjentów poniżej 18 roku życia lub „S” w przypadku pacjentów powyżej 65 roku życia;
• pacjent jest osobą uprawnioną do świadczeń opieki zdrowotnej. 

2. Czy dla uzyskania bezpłatnych leków ma znaczenie termin wystawienia recepty czy jej  realizacji?

Prawo do wystawiania recept dla pacjentów powyżej 65 i poniżej 18 roku życia weszło w życie 30 sierpnia 2023 r. Od tego dnia można było uprawnionym pacjentom wystawiać recepty z kodem „DZ” oraz „S”.

Przed dniem 30 sierpnia kod „S” określał uprawnionych do bezpłatnych leków pacjentów powyżej 75 roku życia. Od 30 sierpnia kod „S” określa uprawnionych do bezpłatnych leków pacjentów powyżej 65 roku życia. Jednocześnie istotne jest, że 30-31 sierpnia 2023 r. obowiązywało obwieszczenie refundacyjne z dnia 20 czerwca 2023 r., w którym załącznik D zawierał listę 2025 leków przysługujących seniorom. Dopiero obwieszczenie, które weszło w życie 1 września zawierało listę D1 – 2825 bezpłatnych leków dla dzieci i młodzieży oraz D2 – 3789 bezpłatnych leków dla osób powyżej 65 roku życia. Więcej informacji na ten temat w komunikacie.

W związku z powyższym możliwe są następujące scenariusze:

Seniorzy:

1. recepta dla osób powyżej 65 roku życia wystawiona z kodem „S” 30.08. lub 31.08.:

• mogła być zrealizowana bezpłatnie 30 lub 31 .08. w zakresie leków, które były na wykazie lipcowym (w załączniku D, zgodnie z komunikatem),
• może być zrealizowana bezpłatnie od 1.09. w zakresie leków, które znajdują się w załączniku D2 wykazu wrześniowego,

2. recepta dla osób powyżej 65 roku życia wypisana bez kodu „S” nie może być zrealizowana bezpłatnie w żadnym terminie.

Dzieci i młodzież:

1. recepta dla dziecka wystawiona z kodem „DZ” od 30.08.:
   • 30 lub 31.08 nie mogła być zrealizowana bezpłatnie, bo nie było na wykazie lipcowym odpowiedniej listy,
   • od 1.09. może być realizowana w zakresie leków, które znajdują się w załączniku D1 wykazu wrześniowego
2. recepta dla dziecka wypisana bez kodu „DZ” nie może być zrealizowana bezpłatnie w żadnym terminie.

3. Kto może wystawić bezpłatne recepty dla pacjentów?

Recepta może być wystawiona przez:

• lekarza lub pielęgniarkę udzielających świadczeń opieki zdrowotnej w ramach umowy o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej, w tym pediatrę oraz lekarza w Nocnej i Świątecznej Opiece Zdrowotnej;
• lekarza lub pielęgniarkę udzielających świadczeń opieki zdrowotnej w ramach umowy o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej z zakresu ambulatoryjnej opieki specjalistycznej lub z zakresu ambulatoryjnej opieki specjalistycznej w ramach umowy, o której mowa w art. 159a ustawy o świadczeniach (przez tzw. lekarzy specjalistów);
• lekarza udzielającego świadczeń opieki zdrowotnej w ramach umowy o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej z zakresu leczenia szpitalnego lub z zakresu leczenia szpitalnego w ramach umowy, o której mowa w art. 159a ustawy o świadczeniach (w tym lekarzy pracujących w Szpitalnych Oddziałach Ratunkowych i Izbach Przyjęć - jednak wyłącznie w związku z zakończeniem leczenia szpitalnego);
• lekarza posiadającego prawo wykonywania zawodu, który zaprzestał wykonywania zawodu i wystawił receptę dla siebie albo dla małżonka, albo dla osoby pozostającej we wspólnym pożyciu albo dla krewnych lub powinowatych w linii prostej, a w linii bocznej do stopnia pokrewieństwa między dziećmi rodzeństwa. UWAGA: uprawnienie w zakresie wystawiania recept pro auctore albo pro familiae na bezpłatne ww. leki (oraz docelowo środki spożywcze lub wyroby medyczne) nie jest uprawnieniem wyłącznie takiego lekarza, bo  analogiczne prawo przysługuje innym lekarzom oraz pielęgniarkom wymienionym w pyt. 3.

Każda osoba wystawiająca receptę, przed jej wystawieniem musi zweryfikować, za pośrednictwem systemu informatycznego (IKP), ilość oraz rodzaj przepisanych pacjentowi produktów pod względem bezpieczeństwa oraz konieczności ich stosowania, biorąc pod uwagę recepty wystawione oraz zrealizowane dla tego pacjenta. Obowiązek ten dotyczy również wystawiania recept pro auctore i pro familiae.

Zgodnie z aktualnie obowiązującymi przepisami recepta z uprawnieniem „DZ” i „S” nie może być wystawiona przez:

• lekarzy zatrudnionych w hospicjach i hospicjach domowych (zakres opieki paliatywnej i hospicyjnej),
• lekarzy realizujących świadczenia gwarantowane z zakresu świadczenia pielęgnacyjne i opiekuńcze w ramach opieki długoterminowej,
• lekarzy z centrów zdrowia psychicznego i szpitali psychiatrycznych,
• lekarzy z gabinetów prywatnych.

Recepty wystawione przez ww. lekarzy dla pacjentów ubezpieczonych są realizowane ze zniżką wynikającą z wykazu leków refundowanych, ale bez prawa do bezpłatnego zaopatrzenia w leki, środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego lub wyroby medyczne. 

4. Kto może wystawiać recepty pro auctore i pro familiae?

Recepty pro auctore i pro familiae może wystawić każdy lekarz i pielęgniarka wymienieni w pyt. 3, jeśli osoba dla której są wystawiane spełnia warunki wymienione w pyt. 1., a osoba wystawiająca receptę spełnia wymogi określone w 43a ust. 1b ustawy o świadczeniach (weryfikacja w IKP). 

5. Czy receptę na leki bezpłatne mogą otrzymać dzieci nieubezpieczone?

Uprawnienie „DN” na recepcie (na podstawie ustawy – Prawo farmaceutyczne), może widnieć na tej samej recepcie z uprawnieniem „DZ”. Analogicznie nie ma żadnych przeciwskazań prawnych, dla których uprawnienie „DZ” nie może być łączone z uprawnieniem dla kobiety w ciąży - „C”.

6. Czy prawo do bezpłatnych leków przysługuje obywatelom Ukrainy?

Obywatelom Ukrainy, którzy przybyli do Polski w związku z konfliktem zbrojnym oraz którym nadano numer PESEL, przysługuje prawo do bezpłatnego zaopatrzenia w leki na tych samych zasadach, co osobom objętym obowiązkowym lub dobrowolnym ubezpieczeniem zdrowotnym. Wynika to z  ustawy z 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa.

W przypadku obywateli Ukrainy, którzy przybyli do Polski bez związku z konfliktem zbrojnym, prawo do bezpłatnych leków przysługuje wyłącznie tym, którzy są ubezpieczeni w Polsce (m.in. osobom podlegającym obowiązkowi ubezpieczenia z tytułu zatrudnienia oraz członkom ich rodzin).

Uwaga! Karta Polaka nie upoważnia do otrzymywania bezpłatnych leków! Dokument ten upoważnia do korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej w stanach nagłych (w sytuacji wystąpienia stanu nagłego zagrożenia zdrowotnego), w zakresie określonym w ustawie o świadczeniach, chyba że umowa międzynarodowa, której Rzeczpospolita Polska jest stroną, przewiduje zasady bardziej korzystne.

Źródło: Ministerstwo Zdrowia